तोडणी स्वाध्याय इयत्ता सातवी । Swadhyay Iyatta 7th marathi | मराठी पाठ तिसरा
प्रश्न १ ला : तुमच्या शब्दात उत्तरे लिहा.
(अ) मीराने वसंतला 'तमसो मा ज्योतिर्गमय' चा सांगितलेला अर्थ.'
Solution : 'तमसो मा ज्योतिर्गमय' म्हणजे अंधारातून उजेडाकडे, असा अर्थ मीराने वसंतला सांगितला. या अर्थाचा उलगडा व्हावा, म्हणून पढे ती म्हणाली- 'तुला संस्कृतचे वाक्य वाचता आले नाही, म्हणजे अंधार आणि पुढच्या वर्गात जाऊन शिकलास तर उजेड!'
(आ) वसंतच्या मनातील शिक्षणाची ओढ, वसंतच्या मनात शिक्षणाची प्रचंड ओढ होती.
Solution : चिमणीच्या उजेडात मिराला- वसंतचे पुस्तक सापडले. तिच्या ओरडण्याने वसंतला शाळेची आठवण झाली. तो खोपीच्या बाहेर येऊन वडिलांना म्हणाला की मला कधी शाळेत पाठवणार ? त्याच्या मनात शिक्षणाविषयी सतत उलघाल होत होती. यावरून वसंतच्या मनातील शिक्षणाची ओढ दिसून येते.
(इ) 'अगं, पण दादानंच शिक्षण तोडलं तवा वाचायला तरी कसं येणार?' या वाक्याचा तुम्हांला समजलेला अर्थ,
Solution : दादांना म्हणजेच शंकरला म्हणजेच वसंतच्या वडिलांना ऊसतोडणीच्या कामात वसंत मदतनीस म्हणून हवा होता. म्हणून दादांनी त्याचे शिक्षण थांबवले. त्यामुळे वसंतला वाचन करता येणे शक्य नाही, असा या वाक्याचा अर्थ आहे.
प्रश्न २ रा : वसंतचे शिक्षणाबाबतचे प्रेम दर्शवणारी वाक्ये पाठातून शोधून लिहा.
Solution :
(१) मीराचा आरडाओरडा ऐकून वसंतला शाळेची आठवण झाली.
(२) 'दादा, मले साळांत कवा धाडणार ?
(३) त्याच्या मनात शिक्षणाविषयीची उलघाल होत होती. शंकरच्या बोलण्यानं वसंत उपाशीच झोपला.
(४) सडकेवर पडलेल्या कागदावर वसंतची नजर खिळली, तसा वसंतनं कागद उचलून हातात धरला; पण कागदावरच्या संस्कृतमधल्या शब्दांचा उलगडा नीट होत नव्हता.
(५) 'ताई, मला सडकेवर कागद गवसला. त्यावर काय लिव्हलंय बग?'
(६)'अगं, पण दादानंच शिक्षण तोडलं. तवा वाचायला तरी कसं येणार. ताई, काही झालं तरी मी शिकणारच.'
(७) कोपीबाहेर चाललेलं सगळं बोलणं आपल्याविषयी असल्यानं वसंतला उभारी आली.
(८) वसंतनं लगेच मित्रांना गाठलं. 'आता म्या साळंला येणार, असं वसंता सगळ्यांना सांगत सुटला.
प्रश्न ३ रा : खालील आकृतीत योग्य शब्द लिहा.
Solution :
अ) बैलाचे खाद्य :- पाचूध्यतील सरमड
आ) शंकूच्या आकाराची झोपडी :- कॉपी
प्र.४. तुम्हाला कथेतील कोणते पात्र सर्वांत जास्त आवडले ? सकारण सांगा.
Solution :
पाठातील वसंतची ताई - मीरा, हे पात्र मला सर्वांत जास्त आवडले. मीराचे शिक्षण आठवीपर्यंतच झाले होते; परंतु ती हुशार होती. संस्कृतच्या वचनाचा तिने बरोबर अर्थ सांगितला. मीरा आईवडिलांना ऊसतोडणीच्या कामात मनोभावे मदत करत होतीच, परंतु विशेष म्हणजे वसंतने पुढे शिकावे, अशी प्रेरणा तिने वसंतला दिली. त्यामुळे मीरा हे पात्र मला सर्वात जास्त आवडले.
प्रश्न ५ वा : खालील आकृती पूर्ण करा.
मराठी शाळेजवळच्या मोकळ्या व्यक्तींनी क्तीं काय काय केले.
Solution :
- मीरा, वसंत - मीरा आणि वसंतने झिऱ्यावर पाण्यासाठी नंबर लावला.
- इतर बायका - इतर बायकांनी गाडीजवळच चुली पेटवल्या.
- दामू - दामूने आपले बैल नदीवरून पाणी पाजून आणले.
- तारा -ताराने भाकरी थापून तव्यावर पिठले टाकल
खेळूया शब्दाशी :-
(अ) गटात न बसणारा शब्द शोधून लिहा.
(१) श्रीमंत, धनवान, गरीब, लखपती.
Solution ::- गरीब
Solution ::- प्रभात
(३) अशिक्षित, निरक्षर, अंगठेबहाद्दर, शिक्षित,
Solution ::- शिक्षित
(४) गवसणे, मिळणे, हरवणे, सापडणे.
Solution ::- हरवण
(आ) कंसात दिलेल्या वाक्प्रचारांच्या रुपात योग्य बदल करून वाक्ये पुन्हा लिहा.
(आनंदाला पारावर न उरणे, हबकून जाणे, हातभार लावणे, आबाळ होणे.)
(१) वडिलांच्या नोकरीनिमित्त सतत होणाऱ्या बदल्यांमुळे केशवच्या शिक्षणाची आबाळ झाली..
(२) गावाहून आलेल्या आजीला पाहून नंदाच्या आनंदाला.पारावर.उरला.नाही.
(३) सिमरण आईला घरातल्या कामांसाठी हातभार लावते.
(४) रस्त्यावर जोरजोरात भुंकणाऱ्या कुत्र्यांना पाहून रेश्मा हबकून गेली.
(इ) खालील शब्दांना पर हा एकच शब्द जोडून नवीन अर्थपूर्ण शब्द तयार होतात.
ते बनवा. मराठी भाषेतील अशा विपुल शब्दसंपत्तीचा अभ्यास करा. त्याप्रमाणे वेगवेगळे शब्द तयार
करा. यासारखेच आणखी शब्द
- परजातीय
- परमार्थ
- परगाव
- परलोक
- परखड
- परधन
(ई) खालील शब्दांत लपलेला अर्थ शोधून लिहा.
Solution :
(१) तांबडं फुटलं-- पहाट झाली.
(२) गाडी रूळावर आली--पुन्हा सुरळीत होणे.
(३) अंधाराकडून उजेडाकडे--अज्ञानातून ज्ञानाकडे.
(४) चूल शिलगावली--चूल पेटवली.
(उ) खालील वाक्ये प्रमाणभाषेत लिहा.
Solution :
(१) 'पोरा, मले तरी कुटं वाचता येतंय.'
'पोरा, मला तरी कुठं वाचता येतं."
(२) "अर्व समदी लेकरं साळंला गेली आन् तुपलं ?
"अगं, सगळी लेकरं शाळेला गेली आणि तुझं?"
(३) "आता तुमी समदीच म्हंत्यात तर म्या तरी कशाला आडवा येवू ?"
"आता तुम्ही सगळेच म्हणतात, तर मी तरी कशाला आडवा येऊ?"
(४) 'आता म्या साळंला येणार.'
"आता मी शाळेला येणार."
(ऊ) खालील विषयासंदर्भात तुमच्या मनातील भावना व्यक्त करा,
(शाळेचा पहिला दिवस,आनंद,शाळेची,वर्गशिक्षक,नवीन मित्र,नवीन पुस्तकांचा सुगंध)
Solution :
शाळेच्या सटट्या संपत आल्या. दोन दिवसांत शाळा सुरू होईल. आम्हाला शाळेतच पुस्तके, गणवेश व इतर साहित्य मिळते. मी आईसोबत बाजारात गेले आणि माझ्यासाठी एक नवीन दप्तर आणले. सोमवारी शाळा सुरू होणार. मला शाळेची ओढ लागली. माझ्या शाळेचे नाव जिल्हा परिषद प्राथमिक शाळा झिरपुरवाडी. शाळेची इमारत तशी साधीच पण मोठमोठ्या झाडांच्या कशीत वसलेली.
प्रत्येक वर्गखोली आधुनिक साहित्यांनी सुसज्ज. पहिल्याच दिवशी आम्हाला पुस्तके देण्यात आली. नवीन पुस्तकांचा सुगंध मनात दरवळू लागला. पुस्तकातील आकर्षक चित्र डोळ्यांना सुखावत होती यावर्षी माझ्या वर्गात अनेक नवीन चेहरे दिसत होते. नवीन मित्र मैत्रिणी पाहून मला खूप आनंद झाला. माझी त्यांच्यासोबत छान मैत्री झाली. आम्हाला यावर्षी शाळेचे मुख्याध्यापक श्री खरबडे सर हे वर्गशिक्षक आहे.
हे समजल्यावर आम्हाला खूप आनंद झाला. सर जितक्या शिस्तीने शिकवायचे तितक्याच प्रेमाने आम्हाला समजून घ्यायचे. 'आनंददायी शिक्षण हा सरांच्याअध्यापनाचा आत्मा. नवी पुस्तके, नवे मित्र, आवडते वर्गशिक्षक पाहून मला खूप आनंद झाला. यावर्षी खूप काही शिकायला मिळणार याचा देखील आनंद मनात होताच,
तोडणी स्वाध्याय | इयत्ता सातवी | मराठी पाठ तिसरा । Swadhyay class 7 marathi chapter 3 | Todni । Todni Iyatta 7 vi
गाव सोडून गाडीत बसल्यावर सगळ्यांच्या
डोळ्यांसमोर फक्त ऊस दिसत होता. निघाल्यापासून
गावाकडच्या विचारानंसगळ्यांच्या मनात काहूर उठलं
होतं. परक्या गावात आपण केव्हा आलो हे तारा अन्
शंकरला उमगलंच नाही. सगळ्या तोडणीवाल्यांनी
मराठी शाळेजवळच्या मोकळ्या जागेत गाड्या
सोडल्या. बैलांच्या मानेवरचंजू खाली ठेवताच सगळी
बैलं शेपटी अंगावर मारत अंग खाजवायला लागली.
बायकांनी गाडीजवळच चुली पेटवल्या. बाप्या
माणसांनी बैलं अन् पोरांनी बादल्या, कळश्या घेतल्या
व नदीवर गेली.
दामूनंही आपली बैलंनदीवरून पाणी
पाजून आणली. मीरा अन् वसंतनंझिऱ्यावर पाण्यासाठी
नंबर लावला होता. तारानंभाकरी थापून तव्यावर पिठलं
टाकलंतेवढ्यात पाेरंपाणी घेऊन आली. ‘आवंपाचूंदा
सोडा,’ लक्ष्मीनं दिलेला आवाज दामूनंऐकला अाणि
पाचूंदा सोडून गुडघ्यानं सरमड कडाकडा मोडून
बैलांसमोर सारलं. तसा रामा, धोंडू, शंकर सगळ्यांनी
आपआपल्या परीनं बैलांसमोर सरमड मोडून टाकलं.
पिठलं-भाकरी पोटात ढकलून सगळ्यांनी अंथरुणं
पसरली.
तांबडंफुटताच तारा झटकन अंग झटकून उठली.
तिनंजर्मलच्या पातेल्यात चहा ठेवला. शंकर जांभई देत
उठला. त्यानं अंथरुणाची वळकटी केली.
तारानं
तोंडावर पोचारा मारला नि बिनदांडीच्या कपात लाल
चहा शंकरच्या पुढ्यात केला. ‘हं घ्या, च्या घ्या.’
शंकरनं चहाचा कप हातात घेतला. ‘शंकर! अरे ये
शंकर...आरं मामू चिठ्ठी देऊन गेलाय, थळात जायचंय. निघाया पायजे.’ दामूचा आवाज कानावर
पडताच ‘हा आलू.... आलू’, असं म्हणून शंकरनं
घटाघटा चहा पोटात ढकलला. सगळ्यांनी नदीच्या
काठावर मोकळ्या रानात सामान उतरवलंअन् थळाचा
रस्ता धरला. शंकर-तारानंही आपला काेयता सोबतीला
घेऊन मीरा अन् वसंतला बरोबर घेतलं. आज
‘ऊसतोडणी’चा पहिला दिवस असला, तरी उघड्यावर
झोपून थंडीनं अंग काकडून निघतं, म्हणून दुपारीच
थळातून लवकर परतायचं, असं सगळ्यांनी ठरवलं
होतं.
थळात पाय ठेवताच शंकरनं उसावर घाव
घालायला सुरुवात केली. मीरानं मोळ्या बांधल्या.
दिवस माथ्यावर केव्हा आला ते समजलंच नाही. हिरवा
चारा मिळाल्यानं बैलं मस्त जोगली होती.
सगळ्यांनी वाढे टाकून शंकूच्या आकाराच्या
कोप्या बांधून सामान लावलं, तसं तारानंही सामान
लावून चिमणीचा उजेड करताच मीराला वसंतचंपुस्तक
गवसलं. ‘वश्या तुपलंपुस्तक...वश्या तुपलंपुस्तक.’
मीराचा आरडाओरडा ऐकून वसंतला शाळेची आठवण
झाली अन् वसंत कोपीबाहेर बसलेल्या शंकरच्या मागे
जाऊन उभा ठाकला.
त्यानं शंकरच्या खांद्यावर हात
ठेवून विचारलं, ‘दादा, मले साळांत कवा धाडणार?’
थळामध्ये जोशात काम करणाऱ्या वसंतला शंकरनं
पाह्यलं असल्यानं ‘साळा बिळा काय बी नाय, बस झाली आता तुपली साळा. खाऊन घे...आन्झोप.
तांबड्यात तोडीला जायचं हाय. जा, झोप जा,’ असं
म्हणून गप्प केलं. शंकरच्या मागे उभं राहून खांद्यावर
हात ठेवून विचारताना उसाच्या पाचटानं साळलेल्या
अंगावरच्या खुणा पाहून वसंत हबकून गेला होता.
त्याच्या मनात शिक्षणाविषयीची उलघाल होत होती.
शंकरच्या बोलण्यानं वसंत उपाशीच झोपला, तर
मीराला फार वाईट वाटलं.
कोपीबाहेर अंधूक उजेडात तारानं चूल शिलगावून
तवा ठेवला. भाकरी थापण्याच्या आवाजानं वसंतला
जाग आली. शंकरनं नदीवर जाऊन गुंडाभर, तर मीरानं
कळशीभर पाणी आणलं. शंकरनं थळात जायची तयारी
चालवली होती. मीरानं पाट्यावर मिरचीचं वाटण वाटून
आईकडे दिलं. ‘मिरे अगं आवर लवकर, त्या वश्याला
उटीव. आरं आवरा लवकर, गाड्या निघाल्या.’
शंकरच्या आवाजानं तारानं कालवणाला फाेडणी दिली.
सगळ्यांच्या गाड्या वाटेला लागल्या. शंकरनंही
आपली गाडी जुंपली. तारा धुडक्यात काेयता, भाकरीचं
पेंडकं अन्कालवण घेऊन गाडीत बसली, तशी मीराही
परकर सावरत बसली. वसंत कोपीमागं खुटून बसला
होता. तारानं वसंतपाशी जाऊन समजूत काढून त्याला
गाडीत बसवलं अन्गाडी फुपाट्याच्या रस्त्यानं वाटेला
लागली.
शंकर आणि तारा उसावर घाव घालत होते, तर
मीरा अन्वसंत त्याच्या मोळ्या बांधून सडकेला आणून
टाकत हाेते. सडकेवर पडलेल्या कागदावर वसंतची
नजर खिळली, तसा वसंतनं कागद उचलून हातात
धरला; पण कागदावरच्या संस्कृतमधल्या शब्दांचा
उलगडा नीट होत नव्हता. रस्त्यावर सापडलेल्या
कागदावरचे शब्द वसंतनं आईला वाचायला लावताच,
‘पोरा, मले तरी कुटं वाचता येतंय, मपली साळा तर
दुसरीच झालीय’, असं आई म्हणाली.
कागदावरच्या
शब्दांचा मीराकडूनच नीट उलगडा होईल याची वसंतला
खात्री होती, कारण मीराचंही शिक्षण कसंबसं
आठवीपर्यंत झालं होतं. तो धावत जाऊन तिला
म्हणाला, ‘‘ताई, मला सडकेवर कागद गवसला. त्यावर उत्कंठतेनं मीराकडे बघत होता. ‘‘ही वळ व्हय? हे तर
संस्कृतमधलं वाक्य हाय. ‘तमसो मा ज्योतिर्गमय’ असं
लिव्हलंय,’’ मीरा म्हणाली. ‘‘म्हणजे काय गं ताई?’’
वसंतनं विचारलं. ‘‘तमसो मा ज्योतिर्गमय, म्हंजी
अंधारातून उजेडाकडं,’’ मीरानं सांगून टाकलं.
‘‘म्हंजे ग
ताई?’’ पुन्हा वसंतनं विचारलं. ‘‘आता तुला कसं
सांगू? हे बघ वश्या, तुला संस्कृतमधलं वाक्य वाचता
आलं न्हाई म्हंजी अंधार, अन्पुढल्या वर्गात जाऊन
शिकलास तर ...’’ मीराचं बोलणं पुरं व्हायच्या आतच
‘‘तर काय व्हईल?’’ वसंतनं विचारलं. ‘‘तर वाचता
येईल म्हंजी उजेड, म्हंजी अंधारातून प्रकाशाकडं,’’
असं म्हणत मीरा माघारी फिरली. तितक्यात वसंतनं
मीराचा हात धरून थांबवत म्हटलं, ‘‘अगं, पण दादानंच
शिक्षण तोडलं तवा वाचायला तरी कसं येणार? ताई,
काही झालं तरी मी शिकणारच.’’ त्यांचं हे बोलणं ऐकून तडातडा तुटणाऱ्या उसागत वसंतचंही शिक्षण तुटत
असल्याची जाणीव शंकरला झाली
बाजार असल्यानं आज ‘तोडणी’ बंद होती.
आजूबाजूच्या कोप्यावरली सारी पोरं शाळेत गेल्यानं
वसंत एकटाच कोपीबाहेर बसून काय करावं, या
विचारात होता. शेजारच्या कोपीतून दामूची बायको
लक्ष्मी कालवणाच्या फोडणीचं वाटण वाटायला बाहेर
आली. पाट्यावर मीठमिरची वाटता वाटता लक्ष्मीनं
वसंतकडे पाहिलं. ‘‘वश्या, तू आज साळंला न्हाई
गेलास व्हय रं?’’ वसंतनंहातातला खडा खाली फेकत
‘कसा जाणार?’ म्हणत मानेला झटका देत तो कोपीत
शिरला. ‘‘अावं ओ वसंताची माय,’’ असं म्हणत
लक्ष्मीनं ताराला साद घातली. ‘‘आले ओ माय...
आले...आले,’’ म्हणत खाली वाकत कोपीबाहेर
आलेल्या ताराला पाहून ‘‘अावं समदी लेकरं साळंला
गेली, अान् तुपलं?’
वाटणाची परात हातात घेत लक्ष्मी उभी राहिली.
बाजार घेऊन आलेल्या दामू अन् शंकरकडे लक्ष्मीची
नजर जाताच शंकरकडे हात दाखवत, ‘‘हे बघा,
यास्नीच इचारा की, का साळंला गेला न्हाई म्हणून,’’
लक्ष्मीकडे पाहत तारा उत्तरली. लक्ष्मीनं शंकरकडे नजर
लावून, ‘‘कावं भावजी, आपल्या समद्यांची पाेरं
साळंला जात्यात, मग याला कशापाई घरी ठिवलं? त्याचंशिकायचंवय हाय तर शिकू द्या की, मोटा झाला
की कामच करणार हाय.’’
‘‘व्हय व्हय, म्या बी त्येच म्हंती. हिचं बी शिकणं
अर्धंच ऱ्हायलं.’’ मीराच्या डोक्यावरून हात फिरवत
तारानं लक्ष्मीच्या बोलण्याला साथ दिली. तारानं
स्वत:च्या शिक्षणाची आबाळ झाल्याचं म्हणत मीराच्या
शिक्षणाची स्तुती केली अन श् ंकरला म्हणाली, ‘‘आवं
ही लक्ष्मी माय काय म्हंतीया ते तर बघा. वश्याला
साळंला घाला म्हंतीया. थोडंसं पैकं कमी मिळंल, पण
तो आपल्यासारखा अडाणी तर न्हाई ना ऱ्हाणार.
जाऊ
द्या त्यास्नी साळंला.’’ शंकर म्हणाला, ‘‘लक्ष्मी वैणी
समदं खरंय, पण...’’ हातातली बाजाराची थैली
ताराकडे देत शंकरनं मान फिरवली. ‘‘आता पनबीन
काय बी सांगू नगंस. उद्यापास्नं त्येला साळंला धाड.’’
सगळं बाेलणं ऐकल्यानं दामूनं तोंड उघडलं. कोपीबाहेर
चाललेलं सगळं बोलणं आपल्याविषयी असल्यानं
वसंतला उभारी आली अन् तो कोपीबाहेर येऊन उभा
राहिला. ‘‘आता समदीच म्हणत्यात तर जाऊ द्या, नाई
म्हणू नका. पुढला इचार करा.’’ तारा म्हणाली.
वसंतकडे पाहत ‘ये, पोरा ये’ म्हणून त्याला जवळ घेत
तारानंवसंतला कुरवाळल
‘‘आता तुमी समदीच म्हंत्यात तर म्या तरी कशाला
आडवा येवू? वसंता, ये इकडं पोरा. आता तू उद्यापास्न
साळंला जायचं बरं का! हे बघ
पुढल्या बाजारी आपण
तुझ्यासाठी पेन आणू.’’
वसंतला जवळ घेऊन
पाठीवरून हात फिरवत शंकर
म्हणाला. मीराच्याही
आनंदाला पारावार राहिला
नाही. तिचेही डोळे पाण्यानं
भरले. वसंतनं लगेच मित्रांना
गाठलं. ‘आता म्या साळंला
येणार,’ असंवसंत सगळ्यांना
सांगत सुटला.
तोडणी स्वाध्याय | इयत्ता सातवी | मराठी पाठ तिसरा । Swadhyay class 7 marathi chapter 3 | Todni । Todni Iyatta 7 vi
- तोडणी धड्याचे स्वाध्याय
- तोडणी धड्याचे प्रश्न उत्तर
- इयत्ता सातवी स्वाध्याय
- इयत्ता सातवी धडा तिसरा
- इयत्ता सातवी मराठी स्वाध्याय pdf
- इयत्ता सातवी स्वाध्याय मराठी
- इयत्ता सातवी मराठी स्वाध्याय 2
- इयत्ता सातवी मराठी स्वाध्याय स्वप्न विकणारा माणूस